Talha Özmen
Türkiye’nin gündemi hızla değişiyor. Sosyal medya fenomeni Dilan Polat ve Engin Polat’ın kara para aklama iddialarından tutuklanmaları daha gündemden düşmeden, Denizbank fon vurgunuyla ünlü futbolcuları da mağdur eden Seçil Erzan konuşulmaya başlandı.
Türkiye’de 2016 yılında yaşanan ÇiftlikBank vurgunu ile akıllara kazınan ponzi sistemi bir tek Türkiye’de değil dünyada belki de milyonlarca kişiyi mağdur etti.
2008 yılında dünyanın en büyük vurgununu yapan Bernard Madoff’un saadet zincirinin ortaya çıkmasından sonra ponzi dolandırıcılığı ciddi oranda azaldı.
Ancak bu durum ne yazık ki son zamanlarda yeniden artışa geçti.
2019 yılı, yatırımcı fonlarında toplamda 3 milyar dolardan fazla tutarı içeren en az 60 saadet zinciri ortaya çıkarıldığından, regülatörler için çok yıllı bir Ponzi şeması düşüş trendinin tersine döndüğü bir uygulama yılıydı.
Bu ivme Mart 2020’de COVID-19 ile durdu ve durgunluk 2021’e taşındı.
2021’de ortaya çıkarılan 34 şema, sadece 2019’dan bu yana yaklaşık yüzde 50’lik bir düşüşe işaret etti ve aynı zamanda Bernard Madoff’un saygın bir Wall Street ismi olduğu 2008’den bu yana suçlanan en düşük şema sayısı oldu.
Pandeminin yeni normalleri, kanuni soruşturmaları felce uğratmanın veya geciktirmenin yanı sıra, yüz yüze cezaların planlanamaması nedeniyle Ponzi dolandırıcılarına verilen cezaları da etkiledi.
2020’de sadece 22 ceza verilirken, bu sayı 2021’de 45’e yükseldi.
KRİPTO PARA İLE YENİDEN YAYGINLAŞTI
Özellikle kripto para birimlerinin yaygınlaşması ve sistemlerde kontrol mekanizmasının henüz tam anlamıyla sağlanmaması ponzi vurgunlarının tekrar önünü açmış oldu.
Verilere göre, ortaya çıkarılan ponzi şemalarının yüzde 25’inden fazlasının, kripto paralarla önemli bir bağı var. Bunların çoğu dijital varlık ticaretinden elde edildiği iddia edilen yüksek getirileri lanse ediyordu.
Kripto paraların kısıtlı bir bölgede değil, dünyanın her yerinde ulaşım sağlanabiliyor olması, bir saadet zincirinde mağdur olan kişilerin sayısında da artışa sebebiyet veriyor. Daha çok kişinin dahil olabildiği sistemde dolayısı ile daha yüksek meblağlarda dolandırıcılıklar yapılmaya başlandı.
2022’de ortaya çıkarılan şemaların yaklaşık yüzde 25’ini oluşturmasına rağmen, kripto para ile ilgili planlarda risk altındaki yatırımcı fonları yaklaşık 3 milyar dolardı.
2022’de ifşa edilen 57 şema için toplam 5 milyar doların yarısından fazlasını, yaklaşık 3 milyar dolarlık kısmını kripto paralar ile kurulan şemalar oluşturdu.
Kripto para fiyatlarında 2022 ortalarında başlayan düşüş göz önüne alındığında, bu alana eğilimin devam etmesi şaşırtıcı olmayabilir.
Talha Özmen
