Tonyukuk Yazıtları’nda kaçaklara bakın ne deniyormuş?
Aktüel Tarih Dergisi’nde yer alan bilgilere göre, Yalnızca Tonyukuk Yazıtı’nda dört kez ele geçen ve istihbarat için önemli tanıklardan biri olarak değer kazanan küreg “kaçak” sözcüğünü, yazıtların ilk naşirleri farklı anlamlarla karşılasa da yakın zamanda M. Erdal’ın önerisi ile “küre-” “kaçmak” fiilinden yapıldığı ortaya konmuştur.
Eldeki tüm tanıkların Tonyukuk Yazıtı’nda bulunması Tonyukuk’un istihbarata ne kadar önem verdiğini göstermesi açısından da önemlidir.
Bu dört tanığın ikisi (Tonyukuk I Güney 1, 2) Oğuzlardan gelen kaçağın; Tonyukuk I Kuzey 5’te Türgeşlerden, Tonyukuk I Kuzey 9’da ise On Oklardan gelen, ancak bir değil, üç kaçağın sözlerine ve dolayısıyla verdiği istihbarat bilgilerine ayrılmıştır.
Eski Türklerde istihbarat sisteminin nasıl ve nice olduğu konusunda en belirgin ve en iyi tanıklar Tonyukuk Yazıtı’ndan elde edilmiştir.
Savaşın gidişatını değiştirmesi, ordunun savaştan en az kayıpla çıkması için istihbarat bilgilerinin ne denli önemli olduğunu bilen Tonyukuk’un, belki devletin işleyişinden belki de daha özelde kendi adamlarından elde ettiği istihbarat bilgileri, Köktürk ordusunun her savaştan başarı ile çıkmasına katkıda bulunmuştur.
Tonyukuk gibi bir aksakalın, başta Tang Hanedanlığı yönetimi olmak üzere, etrafta bulunan Türk kökenli boyları ve başka milletleri çok iyi tanıyor olmasında istihbaratın büyük rolü vardı.
